Naval Ravikant – Tỷ phú kín tiếng người Mỹ gốc Ấn Độ:
- Nhà đầu tư thiên thần hàng đầu Silicon Valley
- Sáng lập AngelList
- Đầu tư vào Uber, Twitter, Notion
- Triệu phú tự thân với tư duy đột phá
1. Seek wealth, not money or status – Hãy theo đuổi tài sản, không phải tiền bạc hay địa vị
Sự khác biệt giữa tài sản, tiền và địa vị.
Naval: Tiền nong là một vấn đề chung của mọi người. Ai cũng muốn mình giàu có, nhưng không phải ai cũng tìm được những nguyên tắc đúng đắn để làm theo hay một bộ khung vững chắc để dựa vào. Đây cũng là lý do mà tôi thực hiện buổi nói chuyện này.
1.1 Wealth is assets that earn while you sleep – Tài sản là thứ giúp bạn kiếm được lợi nhuận ngay cả khi ngủ.
Questioner: Tài sản, tiền và địa vị khác biệt với nhau như thế nào?
Naval: Tài sản nên là thứ mà bạn muốn theo đuổi. Lý do là vì tài sản là thứ có thể sinh ra lợi nhuận cho bạn ngay cả khi bạn ngủ. Tài sản có thể là một nhà máy bạn sở hữu, dàn trâu đào bicoin, robot sản xuất hàng hóa 24/7. Một phần mềm chạy 24/24 phục vụ khách hàng cũng có thể coi là một loại tài sản. Nếu hiểu theo nghĩa truyền thống hơn thì tài sản là tiền trong ngân hàng đang sinh lãi cho bạn, hoặc tiền bạn dùng đầu tư cho những hoạt động kinh doanh khác.
Nhà đất mà bạn đang sở hữu cũng có thể coi là một dạng tài sản nếu bạn cho thuê nó, nó sinh lợi nhuận cho bạn ngay cả khi bạn không dành thời gian cho nó. Tuy vậy, việc cho thuê bất động sản theo tôi là dạng kém nhất trong việc sử dụng đất cho mục đích thương mại. Tóm lại tài sản là thứ sinh ra lợi nhuận cho bạn ngay cả khi bạn đang ngủ. Hoặc nói đúng hơn là thứ giúp bạn tạo ra thu nhập thụ động
1.2 Wealth buy you freedom – Tài sản giúp bạn mua được sự tự do
Đến đây nhiều bạn sẽ hỏi thế vì sao mình lại muốn có tài sản mà không phải là tiền bạc hay địa vị? Sự khác biệt lớn nhất của tài sản là tài sản sẽ mang lại cho bạn sự tự do. Tự do ấy là việc bạn được giải thoát khỏi việc phải thức dậy lúc 7 giờ sáng rồi lật đật đến công ty, là việc bạn sẽ không chỉ dành phần lớn thời gian nhiều năng lượng và tích cực trong cuộc sống chỉ để làm những việc bạn không cảm thấy hài lòng chỉ vì thứ gọi là lương tháng.
Có tài sản là bạn có thêm sự tự do. Ngoài tự do tài chính như kiểu mua nhà, mua xe, mua điện thoại, nó còn cho ta sự tự do về cá nhân. Tự do cá nhân là việc bạn có thể thật sự sống theo cách mà mình muốn. Đấy mới chính là thứ tự do tối thượng mà bạn nên tìm kiếm.
Nhưng tự do là thứ ai cũng muốn, hay nói đúng hơn là cả thế giới này ai cũng mong cầu tự do. Bạn phải thật sự muốn nó, phải tìm kiếm nó và phải bỏ sức ra để đạt được nó. Nhưng đừng lo, tôi sẽ nói với bạn một tin vui rằng trò chơi tài sản này là một trò chơi có tổng dương, nghĩa là cơ hội sẽ dành cho rất nhiều người. Thế nhưng trò chơi này cũng có tính cạnh tranh khốc liệt, nguồn lực trong xã hội hiện đại là dồi dào nhưng vẫn có hạn, do đó nếu bạn muốn tận dụng được những nguồn lực ấy cho mục tiêu phát triển tài sản cho chính bạn, bạn phải thật sự nỗ lực để nổi bật, thế thì xã hội mới có thể chuyển giao những nguồn lực ấy cho bạn.
1.3 Money is how we transfer wealth – Tiền bạc là phương thức để chúng ta chuyển giao tài sản
Tiền bạn là phương thức để ta có thể chuyển giao tài sản. Tiền bạc là tín dụng xã hội, là phương thức giúp chung ta ghi tín dụng và ghi nợ thời gian của người khác.
Nếu tôi làm tốt việc của mình và tạo ra giá trị cho xã hội thì xã hội sẽ thưởng cho tôi bằng cách: “Cảm ơn bạn, bạn đã làm rất tốt một việc trong quá khứ, xã hội nợ bạn và sẽ trả cho bạn trong tương lai. Tạm thời đây là một tấm giấy nợ và hãy gọi đó là TIỀN.”
Bản thân tiền sẽ mất giá trị của nó khi người ta đi ăn cắp hoặc chính phủ in ra quá nhiều tiền. Bản thân người bán đi thời gian của họ sẽ thương lượng cho chính giá trị của họ bằng số tiền mà họ nhận được. Do đó, tiền phải giữ được giá trị nội tại là khả năng biểu thị giá trị mà lượng thời gian của người kia tạo ra được cho xã hội. Tóm lại, tiền bạc là phương thức mà chúng ta dùng để biểu thị giá trị của người này nợ người kia và cũng là cách chúng ta chuyển giao tài sản.
1.4 Status is your rank in the social hierachy – Địa vị là chỗ đứng của bạn trong thứ bậc xã hội
Phần lớn mọi người chơi 2 trò chơi chính trong cuộc sống: Trò chơi tiền bạc và trò chơi địa vị. Bản thân tiền bạc không giải quyết tất cả mọi vấn đề, nhưng nó sẽ giúp giải quyết những vấn đề liên quan đến tiền bạc (mà vấn đề liên quan đến tiền bạc thì gắn liền với cuộc sống rồi). Điều này dễ hiểu, thế nên người ta lao đầu chơi game kiếm tiền.
Tuy vậy cũng có những người dè bỉu game kiếm tiền vì họ không thật sự giỏi trong game này. Không chơi được thì tìm cách đạp đổ, họ chỉ trích những người lao đầu vào game kiếm tiền và dè bỉu: “Tiền là cội nguồn của tai ương, đại diện cho sự quỷ quyệt” và họ không muốn điều đó.
Thật ra bản thân những người này họ đang chơi một game khác, là game địa vị. Họ cố gắng trở thành những người có phẩm chất cao quý hơn người, xứng đáng có chỗ đứng cao hơn trong mắt số đông. Vì thế nên game này sinh ra những nấc thang xã hội và thứ người ta theo đuổi trong game này là chỗ đứng trong nấc thang này.
Địa vị là một trò chơi có tổng bằng không, có kẻ thắng người thua bởi nấc thang xã hội thì chật hẹp, có người lên thì phải có người biến mất hoặc đi xuống. Một trò chơi rất cổ lổ sỉ mà chúng ta chơi mãi từ hồi tiền sử rồi. Hồi trước thì chúng ta gọi nó là cấu trúc xã hội. Ai là người đứng đầu? Ai là người đứng thứ 2 và sẽ thay thế người đứng đầu trong tương lai? Ai là người đứng thứ 3? Người thứ 3 muốn tiến lên vị trí thứ 2 thì phải có người ở phía trên đi đâu đó hoặc biến mất. Đấy là lý do gọi game địa vị là game có tổng bằng không.
Chính trị là một ví dụ rất điển hình cho game địa vị. Một vài môn thể thao cũng tương tự vậy. Để có người thắng thì phải có kẻ thua. Trò chơi địa vị có tầm quan trọng của nó nhưng cơ bản là game này yêu cầu phải có người bị loại bỏ.
Trên quan điểm sinh học và thuyết tiến hóa, nếu trong bối cảnh vài ngàn năm trước địa vị là một thứ quan trọng và rõ ràng hơn nhiều so với tài sản cho việc biết ai là người thành công, ai sẽ là người sẽ sống sót. Săn bắn hái lượm là một xã hội dựa trên địa vị.
Bạn không thể có tài sản nếu suốt ngày bạn chỉ biết săn bắt hái lượm. Bắt đầu xã hội nông nghiệp thì con người bắt đầu sống dựa trên tài sản. Xã hội công nghiệp chuyển hóa xã hội theo hướng nặng về tài sản hơn nữa.
1.5 Wealth is not a “zero-sum” game – Game tài sản không phải game có tổng bằng không
Tài sản không phải là trò chơi có kẻ thằng người thua. Mọi người đều có thể mua nhà. Việc bạn mua được nhà không ảnh hưởng gì đến việc tôi có thể mua nhà hay không. Nếu càng có nhiều nhu cầu mua nhà thì nhiều nhà được xây lên, mà xây càng nhiều nhà thì kiến thức xây nhà càng nhiều càng dẫn đến việc xây nhà dễ dàng và ít chi phí hơn và do đó người ta càng dễ mua nhà.
Game tài sản là một game có tổng dương tất cả mọi người đều có thể cùng chơi. Chúng ta có thể cùng sáng tạo và nỗ lực để tạo thành một thứ gì mới mang đến giá trị cho mọi người. 1 + 1 = 2.
1.6 People creating wealth will always be attacked by people playing status games – Những người chơi game tài sản sẽ luôn bị tấn công bởi những người chơi game địa vị.
Sẽ luôn có sự cạnh tranh ngầm giữa nhóm người chơi game tài sản và nhóm người chơi game địa vị. Nhóm người chơi game địa vị sẽ luôn tìm ra lý do để công kích những người tạo ra của cải tài sản để nâng cao vị thế của họ. Ngoài việc họ ganh đua với những người chơi cùng game với họ, họ sẽ còn soi mói và bới móc những người chơi game hoàn toàn khác họ để tạo ra ưu thế cho bản thân.
Bản thân tôi khuyến khích và chủ trương chơi game tài sản hơn. Bởi game địa vị là một game tàn khốc, bản thân ta muốn thằng thì ta phải đạp người khác xuống. Do vậy khi ta bị ám ảnh về địa vị thì ta sẽ bị bao bọc bởi sự tiêu cực, trở nên hung hăng giận dữ. Vì bạn phải tấn công nhau bằng chiêu trò để chiếm chỗ của người ta.
Những người chơi trò chơi địa vị sẽ lợi dụng bạn để tạo đà cho họ đi lên. Dù cũng là hai trò chơi nhưng trò chơi địa vị là trò tệ hơn hẳn. Địa vị là trò chơi có tổng bằng không. Mọi người không thể cùng thắng.
Còn game tài sản thì ngược lại, hãy chọn game tích cực mà chơi. Tuy nhiên hãy biết rằng dẫu có thể nào thì game địa vị lúc nào cũng sẽ tồn tại như một phần của trò chơi lớn. Việc ta cần làm là phải coi chừng nó.
2. Make Abundance for the World — Hãy tạo sự dư thừa cho thế giới
Tài sản không hề là việc lấy của người này chia cho người kia mà là có được nhờ tạo ra sự dư thừa cho thế giới.
2.1 Ethical wealth creation makes abundance for the world – Game tài sản chân chính tạo nên sự dư thừa cho thế giới
Người ta hay nói gian thương đúng không? (người dịch: Hãy nhớ lại bao nhiêu địa chủ Việt Nam trong mọi thể loại truyện dân gian, hay thời kì cải cách ruộng đất xem họ được miêu tả như thế nào). Nguồn gốc của việc này là vì tâm niệm “Đồng tiền là tiên là phật là quỷ là thần” – hay nói cách khác tiền bạc là rất quý và người ta sẽ sẵn sàng làm tất cả để có được nó. Thật ra nó đúng, không sai tuy nhiên vấn đề ở đây nên được đào sâu hơn thế.
Lịch sử thế giới, theo một nghĩa nào đó là mối quan hệ chủ tớ, kẻ thống trị và kẻ bị trị hay nói cách khác là thú săn mồi và con mồi. Con mồi là những người tạo ra giá trị. Thú săn mồi là những kẻ cướp đoạt giá trị của con mồi. Người làm việc, chế tạo là những người đổ mồi hôi sôi nước mắt để tạo ra giá trị và những kẻ cướp đoạt ào đến với kiếm, súng, gươm, thuế, tư bản thân tộc, cộng sản hay bất kì phương cách nào chúng nghĩ ra được. Có rất nhiều cách để chiếm đoạt hay thậm chí là hợp lý hóa việc cướp bóc các giá trị được tạo ra.
Ngay cả trong môi trường tự nhiên xem có bao nhiêu loại kí sinh? Hay ngay trong cơ thể bạn với 7749 thể loại giun. Cuộc đời có cho và nhận nhưng có vẻ những kẻ chỉ muốn nhận lúc nào cũng chiếm phần nhiều hơn. Đấy là điều tự nhiên của bất kì hệ thống có cơ chế phức tạp nào.
Điều tôi muốn tập trung ở đây là thật sự tạo ra của cải. Ở đây ta không chỉ đơn thuần kiếm tiền. Ta cũng không lấy của người khác. Ở đây ta tạo ra sự dư thừa.
Hiển nhiên rằng không có bất kỳ một con số giới hạn nào khi nói tới công việc và tài sản. Nhờ vào đó mà chúng ta có thể phát triển được như hiện nay mà không phải đang gào rú trong hang, tìm cách đánh lửa, chẻ củi và lóc thịt một con nai xấu số nào đấy.
Tất cả của cải trong xã hội văn minh phải được tạo ra, chứ không phải chiếm ở đâu đấy. Nó phải được tạo ra từ đâu đấy, nhờ bàn tay và khối óc của con người mà thành hình, là sự kết hợp hài hòa giữa những kiến thức được khám phá ra với những phương pháp và phương tiện được phát minh ra. Cái ý tưởng tài sản, của cải là thứ có được từ cướp đoạt là thủ đoạn đê hèn của bọn chơi game địa vị
2.2 Everyone can be rich – Ai cũng có thể trở nên giàu có
Thực tế mà nói ai cũng có khả năng trở nên giàu có. Nhưng ta phải hiểu rằng giàu có ở đây ta phải so sánh dựa trên lượng của cải ở bây giờ so với quá khứ, chứ không phải dựa trên việc ta so sánh lượng của cải của người này với người kia. Hãy quan sát người dân ở những nước phát triển. Về cơ bản tất cả đều rất giàu có nếu so với tổ tiên của họ nhiều năm về trước. (Hay có câu mở đầu bất hủ từ bậc boomers là “Thời của tao khổ lắm, ….)
Ví dụ nhé, hai thế kỉ trước không ai có kháng sinh. Không có điện, không xe hơi hay xe máy. Không ai có điện thoại luôn chứ đừng nói là iPhone. Nhờ tất cả những phát minh đó mà ở thời đại bây giờ, ta giàu có hơn với tư cách là người đi sau.
Tôi thà làm người nghèo ở những nước phát triển hơn là làm vua thời trung cổ vì những lợi thế này.
Động cơ của sự phát triển này là khoa học. Chúng có mục đính là tạo ra thăng dư, dư thừa. Do vậy như một lẽ hiển nhiên, tôi nghĩ ai rồi cũng sẽ giàu.
Tôi có giả định như thế này. Giả thử ai cũng có kiến thức của một kỹ sư phần mềm và phần cứng giỏi. Ai ai cũng có thể lập trình, láp ráp người máy, xây dựng hệ thống mạng. Thì chỉ cần trong 20 năm thôi. Có khi chỉ là 10 năm nếu ta lạc quan, thì ta sẽ có người máy, máy móc, phần mềm, phần cứng làm mọi thứ cho ta. Tất cả chúng ta từ đó sẽ sống trong một sự dư thừa khổng lồ.
Do đó về cơ bản ta sẽ được nghỉ hưu sớm, vì không còn bất kì điều gì làm ta phải động tay chân nữa. Người máy chăm sóc bệnh nhân, bệnh viện được AI quan trắc, xe tự hành, nông trại tự hành, năng lượng sạch, ….
Ở thời điểm ấy, ta có thể vận dụng những đột phá về công nghệ để đạt được những gì ta muốn. Nếu có ai làm việc vào thời điểm này, thì chắc chắn công việc của họ chủ yếu là sáng tạo. Họ còn làm việc là bởi vì họ muốn đóng góp, xây dựng và thiết kế thêm nhiều thứ mới.
Tôi không tin tư bản chủ nghĩa là xấu xa. Mặt khác tôi tin rằng đây là một hệ thống rất tốt. Điểm yếu lớn nhất của nó hiện tại là nó đang bị ảnh hưởng bởi việc thao túng giá cả, bởi việc sản xuất bị ảnh hưởng do tham nhũng và độc quyền.
3. Free Markets Are Intrinsic to Humans — Thị trường tự do nằm trong bản chất của con người
Chúng ta là loài động vật duy nhất có khả năng hợp tác với nhau bất chấp ranh giới sinh học của bản thể loài người, vì con người có thể quan trắc tín dụng và nợ trong những giao dịch tự nguyện
3.1 Free markets are intrinsic to the human species
Về cơ bản thì chủ nghĩa tư bản (thị trường tự do) nằm trong gen của chúng ta rồi. Chúng ta không nghiên cứu, tìm hiểu hay khám phá ra hệ thống kinh tế tư bản. Nó luôn hiện diện trong từng hoạt động giao dịch trao đổi từ thời cổ đại.
Khi bạn và tôi trao đổi thông tin, thì đấy là mối quan hệ có qua có lại. Tôi gửi bạn thông tin bạn cần. Bạn cung cấp thông tin tôi cần. Hoạt động này dựa trên cơ sở thuận mua vừa bán. Nếu chúng ta không đạt được thỏa thuận, bạn sẽ tìm người khác để thực hiện việc trao đổi này. Do đó việc trao đổi này cùng khả năng quan trắc tín dụng cùng nợ biến con người thành loài động vật xã hội vô cùng linh hoạt.
Chúng ta là loài động vật duy nhất có thể hợp tác bất chấp mối quan hệ với đối tác là gần gũi hay xa lạ. Hầu hết sinh vật không hề có khái niệm cộng tác. Nếu chúng có thì là đi theo bầy, chung sống và tiến hóa cùng nhau. Nhờ có quan hệ máu mủ mà vật mới hợp theo loài được.
Loài người thì không. Tôi có thể hợp tác với bạn. Có thể hợp tác với người Mĩ, Người Nhật, Người Ả Rập,… bất chấp khác biệt gen vật lý lẫn gen văn hóa. Ta không có chung nguồn gốc sinh học trừ việc ta đều là homo sapiens (người tinh khôn). Nhưng con người vẫn dễ dàng hợp tác được với nhau.
Vậy nguyên nhân lý giải cho khả năng này là gì? Câu trả lời là khả năng ta quan trắc tín dụng cùng nợ nần: “Ai đã làm gì?” và “Giá trị họ tạo ra là gì?” Đấy chính là bản chất thị trường tư bản tự do.
Do đó, tôi có niềm tin mạnh mẽ rằng tư bản là bản chất của loài người, và nhờ tư bản ta sẽ tạo được lượng tài sản lớn và đủ lớn đến mức thừa mứa cho tất cả loài người.
Ai cũng có thể trở nên giàu có. Ai cũng có thể nghỉ hưu tuổi 30. Ai cũng có thể thành công. Cơ hội cho mọi người là như nhau. Câu hỏi ở đây là sự giáo dục cùng sự khao khát của bạn có đủ hay không. Bạn phải thật sự muốn, phải thật sự thèm khát nó. Và nếu bạn không muốn thì ko sao cả. Bạn chỉ cần dừng chơi game này là được.
Tuy nhiên nếu bạn không chơi game này thì cũng đừng ganh tỵ mà đạp đổ nó. Game tài sản, tạo của cải này đặc biệt quan trọng với sự phát triển của xã hội loài người. Nó giúp bạn có giường êm để ngủ ngon, có thức ăn ngon để ăn, có Trấn Thành để coi, có Facebook để lướt, có iPhone, có games,… Tất cả những thứ giúp cuộc sống của bạn tiện nghi được như bây giờ là nhờ có game tài sản.
Trò chơi tài sản này nếu được chơi một cách tử tế thì sẽ mang tới những giá trị tốt đẹp cho toàn thể xã hội loại người. Nó đã và đang giúp xã hội loài người càng lúc càng giàu có hơn và đến một lúc nào đó chúng ta sẽ tích lũy đủ ở mức làm theo năng lực hưởng theo nhu cầu mà không cần một bên trung gian nào đứng ra chia giùm.
3.2 Too many takers and not enough makers will plunge a society into ruin – Quá ít người cho và quá nhiều người nhận sẽ khiến xã hội suy thoái
Questioner: Nhưng xét ra thì mong muốn làm giàu không chỉ xuất hiện ở cá nhân. Có những tổ chức, đoàn thể, chính phủ cũng có nhu cầu làm giàu. Ít nhất là trông có vẻ như vậy.
Naval: Đúng là nó trông như vậy thật. Vì những tổ chức đoàn thể chánh phủ ấy thật ra đang chơi game địa vị. Trong quá trình chơi game địa vị ấy thì họ phải đạp đổ cách tạo tài sản để càng ít người sở hữu tài sản càng tốt. Mục đích chính là kéo mọi người xuống để họ có thể đi lên.
Đấy là lí do tại sao dân nhập cư rất thích giấc mơ Mĩ. Không phân biệt giàu nghèo sang hèn giỏi dở, hay đến xứ cờ hoa, làm viêc chăm chỉ với khát khao làm giàu thì bạn sẽ được tưởng thưởng xứng đáng. Dĩ nhiên ta không thể phủ nhận là đôi khi lượng tiền đấy vẫn chỉ nằm ở mức lương cơ bản.
Dĩ nhiên mỗi người sẽ có định nghĩa giàu có riêng. Như những người ở các nước phát triển thì với họ thu nhập triệu đô mới là giàu. Còn với dân nhập cư thì chỉ cần thoát khỏi cảnh bán mặt cho đất bán lưng cho trời, hay có những người chỉ cần có cơ hội làm việc trong những phân xưởng ngột ngạt, phải làm việc đến 12 tiếng 1 ngày và không có ngày nghỉ với đồng lương còm cỏi 9 triệu đã là đủ để hài lòng rồi.
Nhưng vấn đề ở đây xảy ra là vì những nhóm chơi game địa vị. Thùng chứa nước sẽ bị chảy nước ở chỗ bị lủng cho đến khi nước xuống đến mức đấy. Nếu có quá nhiều người nhận thì ta sẽ có Venezuela.
Venezuela là một đất nước đang rời vào tình trạng đấy. Nhà nước quá bận bịu trong việc lấy của người này rồi tái phân phối cho người khác. Và trong lúc đấy người ta chết đói ở trên đường và cân nặng của họ cứ giảm dần vì tình trạng thiếu lương thực. Tình trạng của Venezuela giống như trong ruột bạn có 500 con giun. Bạn sẽ chết vì suy kiệt. Đơn giản là vậy.
Nhưng nói đi phải nói lại. Cơ thể cũng cần những sinh vật khác để cộng sinh. Ví dụ bọn men trong ruột bạn giúp phân giải thức ăn.
Do đó nếu quá nhiều kí sinh mà không cộng sinh, chắc chắn sẽ dẫn đến thảm họa.
Quay lại chủ đề chính, ta đang nói về việc kiến tạo tài sản một cách chân chính, không phải dùng con đường độc quyền hay tư bản thân tộc hay thao túng giá cả.
Tóm lại nếu xã hội không có ai game tài sản, hay trò tài sản không được phép chơi, bị người người nhà nhà khinh mạt, thì xã hội sẽ bị đổ nát và ta sẽ bước những bước đi lùi dần về quá khứ và lụi tàn.
4 Making money isn’t about luck – Làm giàu không liên quan đến may mắn.
Làm giàu không liên quan đến may mắn. Bản chất của việc làm giàu là trở thành loại người có khả năng làm giàu
4.1 Making money isn’t about luck
Chúng ta luôn muốn trở nên giàu có. Và con đường đúng đắn là ta sẽ muốn đạt được điều đó trong đời mà không dựa vào may mắn. Nhiều người muốn giàu có cần may mắn. Rất nhiều may mắn nữa là đằng khác. Nhưng sự thật là may mắn liên quan đến việc bạn là ai, và kiểu người của bạn có phải là kiểu người tạo ra tiền hay không.
Giả sử tôi phá sản, mất công ty, bay hơi 2 tỉ mỹ kim trong tài khoản nhưng tôi đang ở một quốc gia nói tiếng Anh bất kì thì tôi đoan chắc rằng chỉ trong 5, 10 hay bất quá 20 năm tôi sẽ giàu có trở lại. Vì dù mất hết tài sản, nhưng vốn sống, kĩ năng và kiến thức tôi có, tôi tập cho bản thân vẫn còn. Và tôi tin rằng ai cũng sẽ có khả năng đạt trình độ đó.
Trong 14,000,605 dòng thời gian Dr. Strange thấy, bạn muốn trở nên giàu có trong tối thiểu 14,000,604 trường hợp bao gồm khi phe ta thắng. Ta phải loại bỏ yếu tố may mắn trong giàu có đi, vì nếu bạn chỉ dựa vào đấy thì cao lắm là 50 hay 100/14,000,605 dòng thời gian bạn được toại nguyện mà thôi.
Để hiểu rõ hơn về may mắn. Tôi sẽ liệt kê 4 loại. Bạn có thể tham khảo chi tiết hơn ở đây:
Pmarchive – Luck and the entrepreneur, part 1: The four kinds of luck
May mắn loại 1: Blind luck – Ăn hên
Như tên gọi. Đây là thứ may mắn thường được định nghĩa nhất. Một điều gì đấy nằm ngoài tầm kiểm soát của tôi xảy ra và tôi hưởng ké lợi ích từ nó.
May mắn loại 2: Hustling – Kiên tâm
Sẽ có may mắn và cơ hội đến với những người chăm chỉ, tích cực, có sức chịu đựng cao. Bạn có thể hiểu rộng ra là đây là bạn chủ động tạo ra cơ hội cho mình, xào xáo, tạo năng lượng chủ động làm việc này việc kia mà bạn nghĩ có ích lợi cho mình thì cơ hội sẽ mở ra.
Cốt lõi ở đây của loại may mắn này là giống như bạn xáo bài liên tục. Chắc chắn 1 lúc nào đó con bài đầu tiên bạn bóc sẽ là con Heo, con Xì,… Đủ số lần xáo bài thì may mắn sẽ đến. Đây chỉ là vấn đề toán học xác suất.
Bạn có thể thấy rõ điều này ở các Youtuber. Không phải chất lượng, mà là số lượng, mới là thứ quyết định người ta có chủ động theo dõi bạn hay không. Pewdiepie, người có nhiều Subcriber nhất Youtube và anh ta đã sản xuất 10,000 Video trong hơn 10 năm anh làm Youtube. Kiên trì và kiên tâm sẽ được đền đáp.
May mắn loại 3: Preparation – Sẵn sàng
May mắn loại này là nằm ở khả năng bạn thấy cơ hội. Nếu bạn là chuyên gia trong một lãnh vực nào đó, có kiến thức cứng và chuyên môn cao, bạn sẽ để ý và phát hiện những đột phá mang tính cách mang trước người khác. Hoặc đánh giá đúng ý nghĩa của đột phá đó. Bạn sẽ trở nên nhạy cảm với may mắn thông qua kĩ năng, kiến thức và công việc.
May mắn loại 4: Unique character – Thu hút may mắn nhờ những đặc trưng riêng của bạn
Đây là loại lạ nhất, khó kiếm nhất. Nhưng đây là loại tôi muốn bạn hướng chú ý vào chúng. Ở đây đặc trưng riêng có thể hiểu là bạn có một cá tính riêng nổi bật, một thương hiệu cá nhân tốt, tư duy đặc trưng,… Có những thứ này, may mắn sẽ tự tìm đến bạn và bạn cũng không cần phải tìm kiếm may mắn nữa
Ví dụ. Bạn là thợ lặn nước sâu giỏi nhất thế giới. Giỏi đến mức mà không ai dám nhận những phi vụ bạn có thể làm. Rồi bằng ăn hên, có người phát hiện một con tàu đắm chứa đầy kho báu. Nhưng họ không có khả năng lấy nó. Đoán xem họ sẽ tìm đến ai để đảm bảo tỉ lệ thu hồi là 100%?
Bạn sẽ là người nhận công việc đó. May mắn của họ bạn đã được hưởng theo. Dĩ nhiên sẽ có ăn chia. Có thể bạn 1 họ 9. Nhưng con tàu ấy nằm những chỗ hiểm hóc, nước dữ và không ai dám nhận. Trước đó cũng ba bốn vụ tai nạn mà họ phải đền bù. 2/8 rồi 3/7 trước khi là 4/6. Bạn biết bạn có quyền đòi 5/5 nhưng tham quá không tốt. Họ tìm tàu đắm là ăn hên nhưng bạn được hưởng 4 phần ấy không hề là may mắn.
Bạn đã tự tạo ra may mắn cho mình. Bạn đã tự đặt mình vào một vị trí có thể tận dụng mọi may mắn ngang qua. Hoặc thu hút may mắn của người khác. Nói làm giàu không cần may mắn nghĩa là vậy đấy: “Sẽ không có hên xui trong việc làm giàu, bạn chắc chắn sẽ giàu.”
4.2 In 1,000 parallel universes, you want to be wealthy in 999 of them – Trong 1000 vũ trụ song song, bạn phải quyết tâm để trở nên giàu có trong cả thảy 999 vũ trụ ấy.
Questioner: Anh có thể làm rõ hơn về điểm giàu trong 14,000,604 dòng thời gian không? Nghe rất là ngầu nhưng nhiều người sẽ bảo rằng đây cũng chỉ là một lời lừa phỉnh đậm chất self-help thôi.
Naval: Tôi cho rằng đấy là điều khả thi. Dĩ nhiên ta có những khó khăn,. Mỗi người mỗi cảnh. Nhưng tôi tin là nếu một thằng nhóc nghèo từ Ấn Độ là tôi có thể làm được thì bạn cũng làm được. Dĩ nhiên tôi có đủ tứ chi, có khả năng đọc hiểu, tâm lý bình thường cùng học vấn nhất định. Đấy là những điều tối thiểu. Nhưng nếu bạn nghe tôi nói (hoặc đọc những dòng này – người dịch) thì bạn đã có những yếu tố cần thiết. Đấy là một cơ thể bình thường với một đầu óc bình thường.
Bạn phải hiểu rằng quá trình trở nên giàu có sẽ luôn có trục trặc và chông gai. Tôi đã mất tài sản nhiều lần trước khi đạt được thành công hôm nay.
Lần thứ nhất bay hơi trên sàn chứng khoán. Lần thứ hai tôi bị đối tác lừa. Lần thứ ba là lần tôi tạo được một khoảng tài sản có gọi là thì tôi mới giữ được nó.
Và ấy mới là bắt đầu. Làm giàu không phải là trúng sổ xố. Tài sản của bạn sẽ tích lũy theo kiểu kiến tha lâu mới đầy tổ và theo nguyên tắc quả cầu tuyết – những khoảng tài sản đầu tiên bao giờ cũng khó khăn nhất. Bạn phải luôn thường tạo tài sản cho mình thông qua việc làm ăn, thu hút cơ hội và đầu tư. Rất ít khi việc làm giàu cho kết quả trong ngày.
4.3 Wealth stacks up one chip at a time, not all at once – Tài sản là thứ tích lũy từ từ. mỗi ngày một ít.
Như tôi đã nói, tài sản của tôi không tăng ào lên sau 1 đêm. Hay trong 1 năm. Nó lớn lên từ từ. Tôi đầu tư, tôi khám phá những lựa chọn tôi có, mở rộng kinh doanh,… Tài sản cứ thế tăng dần lên
Quay trở lại ví dụ về những Youtuber. Bạn có thể thấy rằng họ không bao giờ kiếm được 1,000,000 subcribers chỉ bằng 1 video. Đấy là quá trình cải thiện từng ngày ở tất cả các mặt: Tạo nội dung, hình ảnh, chỉnh sửa, giọng nói, quay phim, …
Ta đang nói về việc tạo ra số tài sản đủ lớn để bạn có thể nghỉ hưu sớm. Không phải nghỉ hưu để du lịch vòng quanh thế giới, ăn không ngồi rồi. Tự do tôi đang nói là về việc bạn không có ông chủ nào cả, bạn không bị bắt buộc đến nơi làm việc đúng giờ và chỉ được tan làm khi hết giờ, không phải làm những loại công việc bạn không muốn làm, dậy lúc nào cũng được, ngủ lúc nào cũng ok. Bạn hoàn toàn làm chủ bản thân bạn, thời gian của bạn và hành động của bạn.
Nhờ có Internet và cơ hội trở nên dồi dào hơn. Về phần tôi thì tôi có quá nhiều cách kiếm tiền và làm giàu nhưng tôi lại không có đủ thời gian. Thế nên ta có thế thấy là cơ hội là có cho tất cả mọi người. Quan trọng là ban có nắm bắt được hay không.
5 Make luck your destiny – Biến may mắn thành định mệnh
Hãy xây dựng bản thân thành một con người sẽ phải gặp may
Questioner: Bản thân tôi thấy rất thú vị ở điểm là ba loại may mắn đầu tiên (Blind luck, Hustling, Prepared) đều rất phổ biến tuy nhiên với loại may mắn cuối cùng, trở thành một cá nhân đặc biệt thì không có điểm gì phổ quát ở những người có loại may mắn đó.
Hãy cùng điểm qua ba loại may mắn đầu tiên. Ăn hên, ăn may, cách gọi trên có tính tự giải thích cao. Với loại thứ hai là kiên tâm thì có một điểm thường thấy là “May mắn luôn dành cho kẻ tiên phong”. Ta đang nói về những người có may mắn nhờ liên tục hành động, tìm cách khai đá mở đường. Loại thứ ba là cơ hội luôn mở với những người sẵn sàng đón nó. Với loại thứ tư, như đã nói, nó khá là ít phổ biến, và nghe nó cũng khá mơ hồ. Điều đó làm tôi nghĩ rằng người ta chưa tận dụng được loại may mắn này.
Naval: Tôi nghĩ thì khi bạn đã có loại may mắn thứ tư thì nó không còn là may mắn nữa vì nó là điều phải đến. Về bản chất may mắn đang chuyển hóa thành định mệnh. Người ta hay nói một cách đơn giản là gieo gì gặp nấy. Hay nói theo cách của tôi thì loại may mắn thứ tư là xây dựng bản thân thành một cách nhất định để khiến định mệnh đứng về phía bạn.
5.1 Build your character so opportunity finds you – Xây dựng bản thân để cơ hội tự tìm đến bạn
Một điều mà tôi thấy quan trọng khi tạo ra của cải là bạn phải xây dựng được một danh tiếng đủ lớn để người ta tìm đến bạn để gửi gắm. Hãy nhớ lại ví dụ về nghề thợ lặn tôi đã nói ở trên. Để làm rõ hơn, tôi xin nêu ra một ví dụ khác.
Nếu bạn là người có thể tin tưởng, là chỗ dựa vững chắc, trước sau như một, nhìn xa trông rộng thì khi người ta đang cần một người đại diện thay mặt để thương thuyết họ chắc chắn sẽ tìm đến bạn. Và họ sẵn sàng dành cho bạn một phần đáng kể để đảm bảo thương vụ của họ thành công. Lí do nhờ kĩ năng, danh tiếng cùng phẩm giá của bạn xây dựng cho bản thân đã thu hút người khác tìm đến. Hãy xem xét trường hợp của Warren Buffett. Ông ta có thể thực hiện những thương vụ không ai làm được nhờ danh tiếng của ông ta. Nhưng danh tiếng là thứ rất dễ vỡ. Lòng tin là thứ khó lấy lại. Trách nhiệm luôn đi kèm với lòng tin người ta dành cho bạn. Thương hiệu được xây nên bởi trách nhiệm cùng danh tiếng là một thương hiệu mạnh, nhưng bạn phải sẵn sàng tinh thần vì danh tiếng sẽ chết ngay ở tuyến đầu, ngay khi phạm phải lỗi lầm.
Nhưng tôi tin rằng bản thân bạn, danh tiếng của bạn là những thứ có thể xây dựng được và bạn có thể dùng nó để khi cơ hội đến. Điều này với người khác trông có vẻ là may mắn nhưng bạn biết về mặt bản chất đây không bao giờ là may mắn.
Questioner: Anh có nói rằng loại may mắn thứ tư ta đang bàn không hẳn may mắn mà là định mệnh. Tôi nghĩ có một câu trích dẫn của Benjamin Disraeli liên quan đến kiểu may mắn này: “We make our fortunes and we call them fate – Ta tạo ra gia tài của ta và gọi đấy là định mệnh”.
5.2 You have to be a little eccentric to be out on the frontier by yourself – Bạn phải sẵn sàng trở nên dị biệt trong mắt người khác.
Questioner: Còn một số điểm thú vị khác khi nói về loại may mắn này. Nó có thể đến từ sự khác biệt của bạn khi làm một việc gì đấy. Thường khác với đám đông là không tốt, nhưng ở đây nó giúp bạn được mọi người chú ý.
Naval: Đúng rồi đấy. Vì thế giới này luôn cố gắng tối ưu hóa tài nguyên, do đó mỏ nào dễ đào thì ai cũng đang đào cả rồi. Phải tìm cái mới lạ, cái tân kì. Để tăng cơ hội đấy, bạn phải nổi bật lên, đi đầu và tiên phong. Bạn phải dị biệt, đào sâu hơn người khác. Sẵn sàng đào sâu đến mức vượt quá sự duy lý thông thường thế nào là sâu và bạn chỉ có thể làm được như vậy khi bạn dành tâm huyết cho cái mỏ đấy.
Questioner: Tôi nhớ rằng có hai câu trích dẫn tương tự câu của Benjamin Disraeli. Một là của Sam Altman “Extreme people get extreme results – Người đặc biệt sẽ có thành quả đặc biệt.” và Jeffrey Pfeffer “You can’t be normal and expect abnormal returns – Nếu làm mọi thứ bình thường thì đừng mong có kết quả lạ thường.”
Naval: Và tôi cũng có câu ở phía đối nghịch rằng “Play stupid games win stupid prizes – Chơi ngu thì chết chứ bệnh tật gì”. Rất nhiều người dành thời gian để chơi trò địa vị trên mạng xã hội như Facebook, Twitter,… (Sống ảo, anh hùng bàn phím). Những thứ nếu bạn thắng thì là likes, share, cảm giác tốt về bản thân. Dopamine tiết ra thì nhiều nhưng tiếc rằng thứ bạn thắng được chả có giá trị gì.
Questioner: Nói gì thì nói đừng bao giờ hi vọng giàu có bằng cách trúng sổ xố. Hãy loại ăn hên ra khỏi từ điển của bạn. Hãy kiên tâm hành động và có sự chuẩn bị tốt, xây dựng bản thân cùng danh tiếng cho mình. Mấy việc đấy dù chưa đem lại may mắn nhưng chắc chắn sẽ giúp bạn loại bới đi xui xẻo
Naval: Tôi đồng ý. Việc làm như vậy cũng là tạo tiền đề để bạn thăng hoa. Giống như cây không thể mọc nếu quá nhiều cỏ dại. Loại đi xui xẻo sẽ giúp cho khả năng của bạn có thể tỏa sáng một cách đàng hoàng.